Stel je voor dat je een collega hebt, die soms best verstandige dingen zegt, maar die ook heel vaak extreem kritisch, cynisch en zorgelijk is, die overal beren op de weg ziet en die je soms zelfs uitscheldt…
Zou je die collega altijd serieus nemen?
Waarschijnlijk niet.
Toch nemen de meesten van ons hun eigen verstand wél zo serieus, waar of niet?
En zeg eens eerlijk: lijkt ons verstand niet een beetje op die collega?
Volgens ACT zitten we wat dit betreft allemaal ‘in het zelfde schuitje’. We hebben allemaal een verstand dat ons wil behoeden voor grofweg 3 gevaren die ons overleven van oudsher in de weg stonden. Onbewust vragen we onszelf voortdurend 3 dingen af:
- Ben ik veilig?
- Heb ik genoeg?
- Hoor ik nog bij de tribe?
Met als gevolg dat we vaak veel angstiger, behoeftiger en pleasender zijn dan nodig is… En voortdurend worden afgeleid van de dingen die er echt toe doen. En ja, reclamemakers, politici en andere manipuhelpers spelen hier handig op in.
Tsja, hoe ga je om met zo’n verstand?
Eigenlijk heel simpel: zoals met een radio op de achtergrond.
Soms hoor je iets leuks of nuttigs en kun je er gericht naar luisteren. En heel veel is gerecyclede onzin. Radio ‘angst nieuws’. Shit-FM.
Helaas kun je deze radio niet uitzetten. En er heel hard tegen roepen dat-ie andere muziek moet spelen heeft ook niet zo veel zin.
De kunst is daarom die radio gewoon te laten spelen terwijl jij focust op wat er écht toe doet.
Weet je hoe bevrijdend dat is? Voor mij en vele anderen maakt dit echt een wereld van verschil!
Zou je zelf zo willen leren omgaan met je verstand? En het vervolgens als ACT-coach ook aan anderen leren?
In dat geval bieden we je talloze mogelijkheden, zoals:
- Een lekker leesbaar boek
- Een online training Compassievol Coachen met ACT (incl een gratis proefles)
- Een driedaagse live training Coachen met ACT
En stel nu dat je zelf ACT al kent, maar ook echt dit soort collega’s hebt… dan gun je die vast ook wat meer ACT-skills?
Hoe zou het zijn als je in staat was om je collega’s (en anderen) te trainen in het krachtige ACT-gedachtegoed? Zodat ook zij hun angstige verstand wat minder serieus gaan nemen? En dit weer kunnen doorgeven aan hun leerlingen of cliënten?
In dat geval bieden we je zelfs een: Train-de-Trainer Coachen met ACT.
Mocht je twijfelen of dit al iets voor je is, neem dan gerust even contact op, dan denken we met je mee. En we waarderen het enorm als je anderen hierop wijst!
Zin om ACT te leren inzetten als coach?
- Check deze gratis e-course
- Of de gratis proefles van de Online Video-course
- Kijk hier voor meer inspiratie en ons gehele trainingsaanbod
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
Een van mijn favoriete quotes is deze van Carl Rogers:
“The curious paradox is that when I accept myself, just as I am, then I can change.”
En om dan metéén nog maar een beroemde Carl te citeren, Carl Gustav Jung zei ooit:
‘What you resist, persists’.
Als we deze wijsheden vertalen naar coaching, dan zou je kunnen zeggen dat we mensen vooral helpen om zichzelf te accepteren, zodat ze daarna kunnen veranderen (Rogers). En wanneer we ons verzetten tegen de coachée, of die zelfs veroordelen, dan zetten we de dingen juist vast (Jung).
Ik denk dat we ‘Onvoorwaardelijke acceptatie’ pas echt op waarde kunnen schatten als we ook nadenken over het effect van de afwezigheid ervan. In deze blog in de serie ‘Effectieve coaching skills’ onderzoeken we beide kanten van de zaak.
Je mensbeeld maakt zichzelf waar!
In het boek Effective psychotherapists stellen Miller en Moyers dat er grofweg drie mensbeelden bestaan:
- De mens is van nature egoïstisch, vijandig, anti-sociaal en destructief
- De mens is in principe een onbeschreven blad, waar door genen en opvoeding ‘op geschreven wordt’ en wat dit betreft kun je als mens zowel geluk hebben als pech.
- De mens is van nature creatief, constructief en geneigd tot samenwerking. In een ondersteunend klimaat zullen mensen zich ontwikkelen in een positieve en pro sociale richting.
Helaas is géén van deze mensbeelden bewijsbaar, maar gelukkig is er wél bewijs voor het feit dat mensbeelden werken als een Self Fulfilling Prophecy: ze maken zichzelf waar!
Dit is onder andere aangetoond in een onderzoek waarbij ze keken naar het mensbeeld van twee typen managers: zij die geloofden dat hun medewerkers lui, ongemotiveerd en onbetrouwbaar waren versus hen die geloofden dat hun medewerkers van goede wil, creatief en verantwoordelijk waren. Hoe zou jij je gedragen onder elk van deze typen managers? Soortgelijke uitkomsten zie je in onderzoek naar verschillende typen therapeuten.
Kortom: als jij een constructief gesprek wilt met je coachées, dan weet je nu welk mensbeeld daarbij gaat helpen! In dit geweldige boek lees je trouwens nog veel meer over het effect van je eigen mensbeeld.
Weerstand aan en uit zetten
Wist je dat je weerstand bij cliënten of coachées vrij gemakkelijk ‘aan’ en ‘uit’ kunt zetten middels je eigen houding naar hen toe? En dat onvoorwaardelijke acceptatie hierbij een grote rol speelt? De volgende anekdote maakt dit heel duidelijk.
William Miller was nog maar net afgestudeerd als psycholoog toen hij aan het werk ging op een behandelafdeling voor mensen met een alcoholverslaving. Omdat hij enkel theoretische kennis had over verslaving, was hij nieuwsgierig hoe het écht was om alcoholverslaafd te zijn. Hij bedacht: aan wie kan ik dat beter vragen dan aan de verslaafden zelf? In de gesprekken die hij voerde stelde hij zich open en nieuwsgierig op. Zo leerde hij niet alleen veel over verslaving, maar ontdekte hij iets veel belangrijkers: deze mensen dachten veel beter na en waren zich veel bewuster van hun dilemma dan hun behandelaars dachten. Toen hij later hun dossiers bekeek, zag hij een schrijnend contrast tussen zijn eigen positieve beeld van deze mensen en de negatieve etiketten die hun behandelaars aan hen hadden toegekend. NB: dit was in een tijd dat verslaving werd gezien als ‘een persoonlijkheidsstoornis’ en verslaafden als ‘Pathologische leugenaars die lijden aan karakterzwakte’. Het is niet moeilijk te begrijpen dat een dergelijke bejegening vooral leidde tot weerstand en non-coöperatief gedrag.
In retrospectief kunnen we zeggen dat de open, nieuwsgierige en oprecht geïnteresseerde houding van William Miller een groot contrast vormde met wat in die tijd gebruikelijk was. Het legde dan ook de basis voor wat later wereldberoemd zou worden als de methode Motiverende gespreksvoering (Miller en Rollnick, 2012).
Misschien bedenk je nu: ‘Huh? Maar soms moet je mensen toch ook gewoon confronteren met hun gedrag? En inderdaad, onderzoek laat zien dat milde confrontatie kan leiden tot zelfonderzoek en verandering, maar ALLEEN wanneer dit plaatsvindt in de context van een veilige, empathische en accepterende relatie.
Hoe werkt acceptatie in de praktijk?
Een eerste vraag is misschien WAT je moet accepteren? Uiteraard is het niet zo dat je alles maar goed moet vinden! Je mag nog steeds je persoonlijke grens aangeven als een coachée er overheen gaat. Je mag ook je zorg uitspreken als je coachée over risicovol gedrag verwoordt. En je mag of moet zelfs actie ondernemen wanneer je vermoedens hebt van kindermishandeling of het risico op suïcide.
Waar het vooral over gaat is dat je een veilige, oordeelsvrije ruimte creëert waarin de coachée zichzelf kan onderzoeken in dialoog met jou. Een beetje zoals in die beroemde uitspraak van Rumi: “Voorbij goed en kwaad is een veld. Daar wil ik je graag ontmoeten”. Hoewel je het gedrag niet altijd accepteert, accepteer je onvoorwaardelijk de intrinsieke waarde van ieder mens.
Vanuit ACT heb ik trouwens ontdekt dat je daarbij soms vooral je eigen binnenwereld moet accepteren. Immers als je coachée dingen zegt waar je iets van vindt of iets negatiefs bij voelt, dan kan zomaar de neiging ontstaan om daar metéén op te reageren. Dikke kans dat dat nogal oordelend over komt. Op het moment dat je je eigen innerlijke ongemak kunt opmerken en verdragen ben je veel beter in staat om echt te luisteren en je oordeel te parkeren. Ook Miller en Moyers stellen dat de beoefening van mindfulness hierbij heel behulpzaam is. Breinonderzoek laat zelfs zien dat bij regelmatige beoefening hiervan de ‘milde, open aandacht’ zich kan ontwikkelen van ‘state’ (tijdelijke toestand) naar ‘trait’ (duurzame eigenschap). In deze blog vertel ik daar meer over.
Gesprekstechnisch komt deze vierde, effectieve coaching skill vooral neer op het stellen van open, onderzoekende en waarderende vragen afgewisseld met empathische luisterreacties en korte momenten van stilte. Miller en Moyers stellen trouwens dat lange stiltes (zonder empathische luisterreacties) behoorlijk tricky kunnen zijn omdat coachées dan hun ergste angsten en zelfoordelen op die stilte kunnen projecteren. Denk aan gedachten als: ”De coach vindt het vast heel stom wat ik zeg!”.
Samenvattend
Als je als coach een accepterende basishouding hebt (wat niet betekent dat je alles maar goed vindt), dan zal dat weerstand en defensiviteit doen afnemen en samenwerking en constructiviteit doen toenemen. Realiseer je dat onder die basishouding een bepaald mensbeeld ligt dat werkt als een Self Fulfilling Prophecy. Soms is hetgeen je te accepteren vooral je eigen innerlijke ongemak, met name als je een oordeel ervaart over het gedrag van de ander. Het goede nieuws tenslotte: dat verdagen van innerlijk ongemak en het sturen van je aandacht is heel goed te trainen middels ACT en Mindfulness.
Inspiratie en trainingsaanbod
- Check onze gratis e-courses
- Of de gratis proeflessen van de Online Video-courses
- Kijk hier voor meer inspiratie en ons gehele trainingsaanbod
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan hier in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
Ok, ik geef toe dat het een beetje gemeen is om er een of-of keuze van te maken.
Want ja, ik geloof best dat intuïtief en effectief heel goed samen kunnen gaan.
Maar ik wil je graag even aan het denken zetten.
Met regelmaat hoor ik mensen zeggen: ‘ik coach eigenlijk meer intuïtief…’
Als jij dit ook weleens zegt, wat bedoel je dan eigenlijk?
Bedoel je dat je heel sensitief bent?
Bedoel je dat je door ervaring goed bent geworden in patroonherkenning?
Bedoel je dat je een beetje helderziend bent?
Dit kan allemaal waar zijn, maar het kan ook iets anders betekenen.
Bijvoorbeeld:
– Ik heb geen zin om me te verdiepen in evidence-based coachmethoden
– Want ik weet niet of ik dat wel kan
– Zo lang ik zeg dat ik intuïtief coach kan niemand daar wat van vinden
– En zo blijf ik lekker onaantastbaar
Heel intuïtief de verkeerde dingen doen
Helaas weet ik ook uit ervaring dat veel mensen intuïtief precies de verkeerde dingen doen. En eerlijk gezegd heb ik al die dingen óók ooit gedaan, omdat ik toen niet beter wist.
Denk aan:
1. Je coachee proberen te overtuigen als je hem wilt motiveren. Met vaak weerstand of ‘ja-zeggen-nee-doen’ tot gevolg.
2. Gaan ‘graven in het verleden’ als je je coachee in het hier en nu wilt bekrachtigen. Met het risico dat het geloof-in-eigen kunnen eerder afneemt dan toe.
3. Tegen je coachee zeggen dat zij positiever moet denken als je wilt dat ze minder door haar negatieve gedachten wordt belemmerd. Met als gevolg dat je iemand een extra faalervaring geeft. Want ons brein is helemaal niet gemaakt om ‘positief te denken’.
Deze dingen zijn niet slechts ineffectief, ze werken vaak zelfs contra-productief. Je helpt je coachee dus verder van huis.
Als jij dit herkent, wees dan gerust: ik zeg dit niet om je te plagen of je te veroordelen. Ik wil je eigenlijk alleen maar bemoedigen.
Evidence-based leren coachen is niet zo moeilijk als het klinkt
Ik geloof namelijk dat iedereen met een HBO of WO opleiding en een beetje empathisch vermogen evidence-based kan leren coachen.
In de drie bovengenoemde voorbeelden zijn er eenvoudige doch krachtige alternatieven te vinden in onze evidence-based methoden:
Ad 1: Motiverende gespreksvoering een uitstekend alternatief voor ‘overtuigen’, namelijk verandertaal ontlokken en versterken.
Ad 2: hier heeft Oplossingsgericht coachen een heel mooie visie op. Ontwikkel liever een co-creatierelatie, ontlok een stip aan de horizon en kijk samen door een roze microscoop.
Ad 3: als je graag het Positieve denken propageert, verdiep je dan eens in Coachen met ACT. In plaats van de inhoud van je denken te veranderen, kun je namelijk veel beter je relatie ermee veranderen.
Deze methoden zijn niet zomaar tot stand gekomen. Het is in alle drie de gevallen een combinatie geweest van grootschalig wetenschappelijk onderzoek, ontelbare uren praktijkervaring en voortdurende uitwisseling van hele communities van beoefenaars, gedurende minimaal dertig jaar.
Een nieuwe wereld die voor je opengaat
Ik beloof je dat er een nieuwe wereld voor je open gaat als je je in één of meer van deze methoden gaat verdiepen. Je gaat nuttige kennis en nieuwe inzichten opdoen over effectieve gespreksvoering, over verandering in het algemeen en over de werking van de menselijke geest.
Inzichten waarmee je met minder energie méér zult bereiken met méér plezier. Inzichten die zowel je professionele als je persoonlijke ontwikkeling een boost geven.
En als je dáár vervolgens je intuïtie aan gaat toevoegen… Ja, dan kun je werkelijk van grote betekenis zijn voor mensen die het zwaar hebben en op de een of andere manier lijden aan het leven…
Vergelijk het met improviseren in de muziek: pas als je lang genoeg je toonladders, je klassiekers en je solfège hebt geoefend kun je werkelijk gaan improviseren.
Wil jij meer leren over Motiverende gespreksvoering?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Wil jij meer leren over Oplossingsgericht coachen?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Wil jij meer leren over Acceptatie en Commitment Therapie (ACT)?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
Wat is ACT eigenlijk?
ACT staat voor Acceptance and Commitment Therapy en is een wereldwijd snel groeiende therapie- en coachmethode die mensen helpt om een vitaal en vervullend leven op te bouwen. Door ACT toe te passen vergroot je de mentale veerkracht (Acceptance) van je coachee, zodat hij of zij kan stoppen met worstelen. Hierdoor komt er energie vrij die je coachee kan richten op datgene wat echt belangrijk en van waarde is (Commitment). En dit kan ook als er beperkingen zijn zoals: verlies, ziekte, tegenslag of andere moeilijke omstandigheden.
ACT is ontwikkeld door Steven Hayes op basis van modern psychologisch onderzoek en oude boeddhistische wijsheid. Het gedachtegoed wordt treffend samengevat in dit gebed:
“Geef mij de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik kan veranderen, en de wijsheid om het verschil hiertussen te zien.”
Franciscus van Assisi
Hoe werkt ACT?
ACT gaat er vanuit dat het volkomen normaal is dat je als mens regelmatig lastige gedachten en gevoelens ervaart. Als ACT-coach probeer je die dan ook niet te veranderen of positiever te maken. Je doet iets veel mooiers: je verandert de relatie die iemand heeft tot zijn lastige gevoelens en gedachten. Hierdoor ontstaat een mildere levenshouding (Acceptance) en wordt de cliënt vrijer en veerkrachtiger. Ook komt er energie vrij die iemand nu bewust kan gaan richten op zaken die op dat moment van waarde zijn. Mensen leren zo nieuwe keuzes maken en zich hier duurzaam aan te verbinden (commitment). Persoonlijk waarden onderzoek vormt daarbij een soort kompas dat heel veel richting geeft. Kleine stappen tenslotte zorgen dat iemand ook echt in actie komt en langzaam maar zeker begint te veranderen. Het uiteindelijke doel is dat mensen psychologisch flexibel worden en hierdoor voluit kunnen leven en zijn wie ze willen zijn.
De ACT Matrix
Een heel toegankelijk model om ACT zelf te ervaren of aan iemand uit te leggen is de ACT Matrix. Hieronder vind je een simpele uitleg van mij op YouTube. Als je wilt kun je meteen meedoen. Pak in dat geval vast even een A4tje en een pen of potlood.
Hoe mensen vastlopen
Veel mensen die vastlopen in hun werk of leven doen één of meer van de dingen die je hiernaast ziet. In normaal Nederlands:
- Ze piekeren zich suf
- Ze hebben niet helder wat er werkelijk toe doet
- Ze handelen niet effectief
- Ze zitten vast in een star zelfbeeld
- Ze geloven dat wat ze denken ‘waar’ is
- Ze vermijden ongemak
Je kunt je vast voorstellen dat dit bepaald geen succesrecept is voor een rijk en betekenisvol leven. Tegelijkertijd hebben we hier allemaal in meerdere of mindere mate last van, check maar eens voor je zelf welke processen je herkent. Om deze reden werkt een ACT-coach altijd vanuit radicale gelijkwaardigheid. In een metafoor: we zijn beiden de berg van ons leven aan het beklimmen. Het enige verschil is dat wij vanaf onze berg de berg van de coachee goed kunnen overzien en zo de coachee veilig naar hogere bieden kunnen gidsen.
Hoe mensen loskomen en een waardevol leven opbouwen
Als ACT-coach leer je ‘dansen rond de Hexaflex’. Dit is het centrale model binnen ACT: 6 processen (ik noem ze vaardigheden) waar je je coachees in traint. Het hoofddoel is dat hun psychologische flexibiliteit toeneemt, zodat ze vrij worden om te gaan doen wat ze moeten doen om te zijn wie ze willen zijn en ondertussen ruimte te maken voor ongemak en pijn. Immers, als het leven van hun dromen makkelijk was, dan hadden ze al lang stappen genomen om daar te komen. Het mooie is dat als je ACT gaat leren voor het coachen van anderen, je hier ook voor zelf van profiteert! Veel cursisten vertellen ons dat ze vrijer, levenslustiger, moediger en pro-actiever zijn geworden.
De zes ACT vaardigheden
Dit zijn de zes vaardigheden waar je als ACT coach je coachees in traint:
- Wakker aanwezig zijn in het hier en nu (Mindfulness)
- Weten wat ertoe doet voor jou en je dierbaren (waardenonderzoek)
- Toegewijd handelen (gebaseerd op je waarden)
- Vriendelijk omgaan met jezelf (zelfcompassie)
- Je gedachten loslaten (defusie)
- Je gevoelens ruimte geven (expansie)
Toegegeven: deze vaardigheden vragen een beetje oefening, maar ze zijn goed te leren! En het mooie is: na afloop van het coachtraject vergeet je coachee ze nooit meer. En mocht je het als ACT-coach ook even niet weten, dan kun je altijd hardop de Hexaflex op jezelf toepassen, waardoor je op een menselijke manier ACT voor leeft!
Wat kun je met ACT?
Hoewel ACT van oorsprong een therapievorm is wordt het wereldwijd steeds vaker in Coaching ingezet. Er wordt zelfs voorspeld dat ACT de potentie heeft om de effectiviteit van coaching te optimaliseren (Bron: Richard Blonna).
Dat is geen loze claim omdat ACT inwerkt op hele basale menselijke processen, die de persoonlijke effectiviteit vaak in de weg staan. Hierbij kun je denken aan: vermijding, piekeren, richtingloosheid, ineffectief gedrag en gebrek aan ‘presence’. Omdat ACT er rekening mee houdt dat niet alles maakbaar is in het leven kun je ook mensen coachen die niet verder komen met de gebruikelijke coachmethodes.
Met ACT kun je onder andere mensen coachen die kampen met uitdagingen, zoals:
- Stress
- Perfectionisme
- Omgaan met een crisis (zoals Corona)
- Oververmoeidheid
- overmatig piekeren
- ‘niet uit de verf komen’
- Lastige gewoontes, zoals: snel boos worden, nagelbijten, koopverslaving, etc.
- Pijnklachten
- Beperkte fysieke mogelijkheden.
- Sterke gevoelens van eenzaamheid, angst, somberheid of onzekerheid.
- Het moeten functioneren onder hoge stress, zoals bij topsporters, ondernemers en executives.
Wil jij meer leren over Acceptatie en Commitment Therapie (ACT)?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
Onlangs was ik 5 dagen in Dublin voor het wereld ACT-congres, samen met collega Jaantje Thiadens. Alle grote ACT-namen waren aanwezig en tjonge, wat hebben wij een boel inspiratie opgedaan! Hieronder deel ik één van de hoogtepunten met je. Als je liever wilt kijken & luisteren, klik dan op het YouTube filmpje hieronder.
Janina was 3 toen bij haar in de buurt de Chernobyl-ramp plaatsvond
Ik werd enorm geraakt door het verhaal en de workshop van Janina Scarlet. Zij was drie jaar oud toen bij haar in de buurt de kernramp van Tsjernobyl plaatsvond. Haar familie wist dat dit gebeurd was, maar besefte onvoldoende dat het drinkwater en lokale voedsel besmet was met radioactief materiaal. Dit had enorme impact op haar. Haar immuun-systeem kelderde en zij werd extreem gevoelig voor wisselingen in het weer. Zij kreeg heftige migraine aanvallen en zelfs beroertes. Een griepje betekende een week alleen in het ziekenhuis. Uiteindelijk bracht zij een groot deel van haar jeugd in ziekenhuizen door.
Geef jij soms licht in het donker?
Alsof dat niet genoeg was, kregen zij en haar familie te maken met extreme vooroordelen, waardoor het gezin genoodzaakt was te vluchten naar de VS. Het pesten hield echter niet op. Op de middelbare school werd zij door kinderen behandeld alsof ze besmettelijk was en vroegen kinderen haar of ze soms ‘licht gaf in het donker’. Ze voelde zich een freak en wilde op veel dagen het liefste maar dood zijn.
Toen ontdekte zij de X-men…
Op zeker moment raakte zij in de ban van superhelden. Vooral de serie X-men sprak haar aan, omdat de helden van deze serie mutanten zijn, die – net als zij – door radio-activiteit zijn aangetast. Vooral de superheldin ‘Storm’ fascineerde haar. Waarom? Omdat zij het weer kan controleren – precies wat Janina altijd andersom meemaakte, want het weer controleerde juist haar… Zij haalde enorm veel steun uit deze fantasie-wereld. Later studeerde zij af als psychologe en raakte zij bovenmatig geïnteresseerd in de kracht van fantasie, identificatie en voorbeeldfiguren in het therapeutische proces. Na heel veel onderzoek en praktijk-ervaringen ontwikkelde zij een bijzondere variant van ACT, genaamd Superhero Therapy. Hiermee hielp ze al met veel succes jongeren én volwassenen met depressie, angststoornissen en PTSD. Ze schreef verschillende publicaties en stond al op vele podia als spreker. In haar boek ‘Superhero Therapy’ (een soort zelfhulpboek voor jongeren in de vorm van een superhelden comic) maakt ze de ACT-vaardigheden heel toegankelijk en aantrekkelijk. Mindfulness noemt ze ‘Training the Hero’s mind’, defusie is ‘breaking the spell’ en bereidheid noemt ze: ‘The ultimate weapon – the sword of Willingness’.
‘Met jou ga ik dus echt niet praten!’
Een prachtige illustratie hoe deze therapie werkt is de volgende casus: een Keniaanse therapeut volgde bij haar een training. Het sprak hem aan, maar hij vroeg zich tevens af of hij wel op deze manier kon werken, want hij kende helemaal geen superhelden. Janina stelde hem gerust: ‘je hoeft alleen maar nieuwsgierig te zijn naar de superhelden van de jongere waarmee je werkt. Kort daarna sprak hij een beschadigd meisje van 15 met een heel verleden van pleeggezinnen dat na twee seconden al zei: ‘Met jou ga ik dus echt niet praten!’ Hij liet zich niet uit het veld slaan en zei: ‘Ok, geef me één kans… Als ik het je echt niet bevalt, zal ik je niet meer lastig vallen’. Het meisje ging schoorvoetend akkoord en de eerste vraag die hij stelde was: ‘Ik wil je graag wat beter leren kennen… Is er misschien een serie die je graag kijkt met daarin een of andere superheld? Het meisje – lichtelijk verbaasd over deze vraag – antwoordde: ‘Ja, ik vind Ant-man wel cool, hoezo?’ De therapeut: Ok, Ant-man… ik ken hem niet, vertel eens wat meer over hem? Het meisje: ‘Ant-man kan krimpen tot de grootte van een mier…’ De therapeut: ‘en waarom vind je dat mooi?’ Het meisje: ‘Er zijn heel veel situaties waarin ik dat soms ook wel zou willen’. Een lang verhaal kort: het werd een mooi gesprek dat uitmondde in een nuttig therapeutisch traject.
Wat ik zo mooi vind aan Superhero Therapy
Wat ik zo mooi vind is dat deze benadering de kracht van de fantasie optimaal benut. Het praten over superhelden biedt eigenlijk een metafoor die gemakkelijk op maat te maken is en die de harde dagelijkse realiteit hanteerbaar maakt. Ondertussen wordt de jongere subtiel in de rol van superheld geplaatst. Het kan zo maar gebeuren dat een jongere als ‘slachtoffer’ aan de coaching / therapie begint en er als superheld weer uit komt. Het verbindt voor mijn gevoel ook de kracht van de wondervraag uit het Oplossingsgerichte werken met de rijke toolbox-for-life, genaamd ACT.
Superheld-vragen die je kunt stellen
Ik ben zeker geen expert op dit vlak, maar met wat ik weet van ACT en coaching i.h.a. kan ik me voorstellen dat je dit soort open vragen kunt stellen aan een jongere die daar voor open staat:
- Naar welke serie / films kijk je graag?
- Wie vind jij een coole superheld?
- Op welke superheld zou je wat meer willen lijken? Waarom?
- Wat zou [superheld x] doen in de situatie waarin jij nu zit?
- Wat haal je hieruit voor jezelf?
- Wat zou jij kunnen doen?
- Wat is eigenlijk jouw ‘origin-story’?
- Wat heb je hiervan geleerd?
- Welke super-powers moest jij ontwikkelen om deze lastige situatie / periode goed door te komen?
- Welke super-powers zou je (nog verder) willen ontwikkelen?
- Als coach / therapeut is het mijn taak om jongeren zoals jij wat extra super-powers mee te geven… Wil je weten welke ik zoal in de aanbieding heb?
- Elke superheld heeft ook een zwakte, zoals ‘Kryptonite’ bij superman. Dat maakt hem niet minder als superheld, maar het is wel belangrijk dat hij deze zwakte kent. Hoe zit dat bij jou?
- Hoe kun je hier zo mee omgaan dat je er minder / geen last van hebt?
- Elke superheld heeft ook een soort missie. Wat denk je dat jouw missie is?
- Wat is er voor nodig om je missie te volbrengen?
- Wat kan een eerste, kleine stap zijn?
- Van welke superheld zou ik iets kunnen leren denk jij?
- Welke superpower zou mij tot een betere therapeut / coach maken?
- Hoe kan ik voor jou een goede mentor zijn en je helpen om je missie te volbrengen?
Wil jij meer leren over Acceptatie en Commitment Therapie (ACT)?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
Onlangs ging ik met mijn beide kinderen (toen 11 en 14) een middagje klimmen in het klimbos. Je weet wel, dat is zo’n route door de bomen met allerlei hindernissen op 5 – 10 meter hoogte. Nu moet je even weten dat ik nogal last heb van hoogtevrees. Gelukkig was ik helemaal safe, zo dacht ik. Ik had mijn camera bij en zou – veilig vanaf de grond – allerlei mooie foto’s maken van mijn klimmende kinderen. Zij liever dan ik, dacht ik nog…
Maar toen kwam het: mijn zoon wilde per se ‘de route voor 12 en ouder’ klimmen. Aangezien hij toen 11 was, was er maar één manier om hem de uitdaging te geven waar hij naar verlangde: ik moest mee omhoog, want dan mocht het wel…
Daar stond ik dan met mijn dilemma…
Óf ik blijf veilig op de grond en ben een sukkel van een vader.
Óf ik kijk mijn angst recht in de ogen, ga flink buiten mijn comfort-zone en ben – als ik het overleef – de vader die ik graag wil zijn.
Dat is namelijk een vader die moed toont en die zichzelf en zijn kinderen een gezonde uitdaging gunt.
Met het eerste kon ik niet leven, dus er zat niks anders op: met knikkende knieën de ladder op. Ik herinner me dat ik – een maal hoog boven de grond – aan ACT moest denken. Ik zei dingen tegen mezelf als: ‘Voel de angst en doe wat je moet doen. Focus op je volgende stap. Blijf ademen en bewegen.’ En het werkte. Ik legde de route zonder kleerscheuren af, klom weer naar beneden en stond opgelucht een beetje bij te komen.
Maar mijn zoon was net warm gedraaid…
Nu moest en zou hij route twee natuurlijk ook doen en die was een stuk hoger en uitdagender. Ik dacht: ‘als route één lukt, dan lukt route twee ook’. Wij weer naar boven en inderdaad: dit was nog een stuk uitdagender. Tijgeren door een net. Van touw naar touw. Over wiebelende plankjes. En toen liep zelfs mijn zoon tegen zijn grenzen aan. Hij hing midden tussen twee bomen, was net iets te kort en kon niet verder en niet terug. En ik kon hem ook niet helpen, want je mocht niet samen op één hindernis. Dit was kennelijk het moment waar die lange ladders voor bedoeld waren die ik had zien liggen. Ik riep om hulp en in no time kwam een stoere dame met een ladder van 10 meter naar ons toe om mijn zoon veilig naar beneden te helpen. En ik stond er met bibberende knieën naast. Toen vroeg ze: ‘En wat doet u, meneer? Klimt u door of gaat u mee met uw zoon?’ En ik zei stoer: ‘Tsja, ik laat mijn zoon natuurlijk niet in de steek…’ En wederom daalde ik opgelucht weer af…
Wat heeft dit nu met ACT te maken?
Wel dit is precies waar Acceptance and Commitment Therapy (ACT) over gaat: jezelf of je coachees helpen om enerzijds helder te krijgen: Wat voor persoon wil ik zijn? Wat voor man, vrouw, partner, ouder, vriend(in), werknemer, ondernemer? Wat zijn mijn kernwaarden in een bepaalde context? En hoe breng ik die stap voor stap in de praktijk? Dit is de commitment-kant.
En tsja, als dit gemakkelijk was, dan had jijzelf (of je coachee) het al lang gedaan. Dan was je al veel eerder:
• alleen op reis gegaan
• op die leuke man of vrouw afgestapt
• op dat podium gaan staan
• die gave, dure cursus gaan doen
• voor jezelf begonnen als zelfstandig coach
Maar helaas is het niet gemakkelijk. Het is spannend. Het kan tegen vallen. Je kunt falen. Of zelfs worden afgewezen. En hier komt de acceptance-kant om de hoek kijken. Het goede nieuws is: acceptatie is een vaardigheid die we gewoon kunnen leren. En er – al doende – steeds beter in worden. Zodat je je comfort-zone steeds meer kunt oprekken en gaan doen waar je (misschien al veel te lang) van droomt.
Onze gevoelens willen gevoeld worden
Want dat wat we moeten accepteren is vaak niks méér dan lastige gedachten en moeilijke gevoelens. Onze neiging is vaak om die gedachten en gevoelens te vermijden en dan toch maar niet alleen op reis te gaan. Maar in plaats van te vermijden kun je jezelf er ook naar toe wenden. Er nieuwsgierig naar worden en ze onderzoeken. Er ruimte voor maken. Ze voelen. Dit lijkt contra-intuïtief, ik weet het. Maar het werkt – zo blijkt niet alleen uit onderzoek, maar ook uit de levens van duizenden mensen. Gewone mensen met angst- en depressieve klachten en mensen die op zeer hoog niveau functioneren zoals topsporters en CEO’s.
En misschien ken je de RET, die zegt: je niet-helpende en irrationele gedachten moet je opsporen, uitdagen en vervangen door helpende gedachten. Dit kan, maar het is veel werk als je bedenkt dat wij zo’n 40.000 gedachten per dag hebben waarvan ruim twee derde niet-helpend is…
ACT zegt iets veel simpelers
ACT zegt: je hoeft niet de inhoud van je gedachten te veranderen, maar alleen je relatie ermee. Dit proces heet defusie en is niet alleen leuker, maar werkt ook veel sneller. Waar de RET nog zegt: je hebt verkeerde gedachten, zegt ACT: je hebt hele normale gedachten – die hebben we allemaal. Het is gewoon ons brein die ons helpt te overleven en ons voortdurend waarschuwt voor gevaar.
Een meerwaarde van ACT vind ik ook dat emoties en fysieke sensaties óók worden meegenomen. Mensen leren bij ACT op een fysieke manier zich ontspannen en ruimte maken terwijl zij lastige emoties ervaren. Door het verzet op te geven wordt ‘vuile pijn’ (de pijn plus je verzet) weer gewoon ‘schone pijn’ en die kunnen we vaak goed verdragen. Omdat ACT ondersteund wordt door het gedachtegoed rondom mindfulness wordt zij tot de derde generatie gedragstherapieën gerekend.
Tenslotte is misschien leuk om te weten dat ACT – ook al heet het een therapie te zijn – wereldwijd steeds meer in coaching wordt ingezet. Dit is goed te verklaren als je bedenkt dat ACT eigenlijk meer een moderne vaardigheidstraining is dan een traditionele therapie-vorm.
Wil je meer weten over ACT, download dan hier gratis het Ebook ‘Coachen met ACT in het kort’
Of luister naar deze Podcast waar ik wordt geïnterviewd door Hugo Bakker.
Wil jij meer leren over Acceptatie en Commitment Therapie (ACT)?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
Wat is de mooiste, meest helpende vraag die jij ooit hebt ontvangen?
En: wat was daarop jouw antwoord?
Er is geen krachtiger gereedschap voor een coachende professional dan een goede vraag gevolgd door een aandachtige stilte…
Omdat ik zo gefascineerd ben door de kracht van vragen ben ik ze gaan verzamelen. Hieronder vind je 10 supervragen die gegarandeerd het gesprek een productieve wending geven, mits je ze op het juiste moment stelt. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze open zijn en tegelijkertijd de verantwoordelijkheid neerleggen waar-ie hoort: bij de coachee. Het mooie daarvan is dat ook de kracht, wijsheid en eventuele oplossingen komen te liggen waar ze horen: wederom bij de coachee.
De vragen zijn natuurlijk afkomstig uit de drie methodes waarin wij training geven: Motiverende gespreksvoering, Oplossingsgericht Coachen en ACT.
Omdat vragen niet op zich zelf staan geef ik per vraag een klein stukje context waarin die vraag het meest passend is. Hier komen ze:
1. Een vraag die metéén aan het begin van het gesprek de coachee aan het denken zet is de volgende: “Hoe kunnen we zorgen dat dit voor jou een nuttig gesprek wordt?”
2. Als iemand klaagt over anderen of de verantwoordelijkheid afschuift en je de invloed van je coachee bespreekbaar wilt maken: “Dat lijkt me lastig… En hoe vormt dit een probleem voor jou?”
3. Als de coachee zich gedwongen voelt om deel te nemen aan jouw begeleiding:
“Het is vast heel naar om verplicht te worden tot een gesprek. Wat is de reden dat je toch bent gekomen?”
4. Als iemand last heeft van vooroordelen: “Hoe kun je bereiken dat mensen je anders gaan zien?”
5. Als iemand last heeft van een ongezonde of zelfs destructieve gewoonte: “Stel je zou niks veranderen en je gaat / leeft op dezelfde manier verder… Wat gebeurt er dan met je?”
6. Als je iemand’s persoonlijke waarden wilt verhelderen: “Stel je staat bij Petrus aan de hemelpoort en hij vraagt wat voor iemand je bent geweest. Wat wil je dan kunnen zeggen?”
7. Als je iemand wilt uitdagen, maar niet te veel en niet te weinig: “Met welke volgende stap zou jij jezelf kunnen uitdagen?”
8. Als iemand door (faal)angst niet uit de verf komt: “Als jij de goedkeuring van de hele wereld had en het kon niet mislukken… wat zou je dan gaan doen?”
9. Als je iemand vaker ziet en niet weet hoe je moet beginnen: “Welke vraag zou je vandaag willen beantwoorden?”
10. Als je aan het eind van het gesprek commitment wilt ontlokken: “Wat wil je met jezelf afspreken hierover?”
Welke vraag vond jij het meest nuttig? Of: welke krachtgerichte vragen stel jij zelf graag?
Wil jij meer leren over Motiverende gespreksvoering?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Wil jij meer leren over Oplossingsgericht coachen?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Wil jij meer leren over Acceptatie en Commitment Therapie (ACT)?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).