Stel je eens voor dat je ergens mee worstelt en op zoek bent naar een coach. Waarschijnlijk hoop je dat je toekomst er anders uit gaat zien dan je heden, want waarom zou je anders naar een coach op zoek gaan? Je zoekt wat op internet en je ziet dat je kunt kiezen uit twee coaches bij jou in de buurt: coach A en coach B.

Coach A belooft je dat je dat je na een aantal sessies veel meer inzicht zult hebben in jezelf en / of de oorzaak van je problemen. Hij/zij werkt onder andere met gevalideerde vragenlijsten en een inzicht gevende methode van gespreksvoering. Helaas kan coach A niet garanderen dat je probleem zal verdwijnen en / of dat je gewenste toekomst dichterbij zal komen.

Coach B belooft je dat je na de eerste sessie waarschijnlijk meteen al dingen anders zult aanpakken en dat je na een aantal sessies duidelijk op weg bent naar je gewenste toekomst. Helaas kan coach B niet garanderen dat je meer inzicht zult krijgen in jezelf en/of de oorzaak van je problemen.

En nu komt-ie: met welke coach ga je in zee?

Zelf heb ik – na ervaringen met beide typen hulpverleners n.a.v. een burn-out in 2008 – een duidelijke voorkeur ontwikkeld voor het type B.

En natuurlijk kan dat voor jou anders zijn.

Leidt inzicht tot actie?

Toch wil ik je hierover even laten nadenken. Een aanname die ik veel tegen kom is dat inzicht leidt tot actie. Oftewel: als de coachee maar voldoende inzicht heeft in zichzelf en/of de oorzaak van problemen, dan zal hij/zij wel in actie komen om dingen te veranderen. Hiervoor is bij mijn weten geen enkel bewijs te vinden. Sterker nog: het is een bekend fenomeen dat sommige cliënten van therapeut naar therapeut hoppen in een eindeloze zoektocht, zonder daadwerkelijk dingen te veranderen. Een vergelijkbaar fenomeen is ‘Parallysis Analysis’, dat zoveel betekent als: ‘verlamming’ door te veel piekeren over de oorzaak van je problemen. De centrale vraag hierbij is vaak: ‘wat is er mis met mij?’ Je kent vast wel iemand in je omgeving die daar aan lijdt.

Of leidt actie tot inzicht?

Persoonlijk ben ik er van overtuigd geraakt dat de omgekeerde aanname minstens zo waar is en in elk geval veel pragmatische waarde heeft: actie leidt tot inzicht! Stel dat een coachee genaamd Anna nogal sub-assertief is en dus iedereen wil pleasen en veel te vaak ‘ja’ zegt. Dikke kans dat ze ook een beetje moe is geworden van al dat pleasen. Als Anna na een eerste coachgesprek met coach B besluit om af en toe eens ‘nee’ te gaan zeggen, dan is zij in elk geval in actie gekomen. Dat is op zich natuurlijk al prachtig, maar er gebeurt nog meer. Anna is nu aan het leren van wat wel en niet werkt in het proces van assertiever worden. Ze merkt dat ze best in staat is om ‘nee’ te zeggen. En dat sommige mensen zeggen: ‘geeft niks, dan zoek ik even verder’. En ja, er zullen ook mensen teleurgesteld reageren en zeggen ‘zo ken ik je niet, Anna… Dat valt me tegen van je!’ En ook dát is leerzaam.

Wennen aan Anna 2.0

Kennelijk moeten andere mensen ook wennen aan Anna 2.0. En als ze hierin blijven hangen, dan zijn ze misschien wel erg op zichzelf gericht en hebben ze weinig interesse in Anna’s welzijn. Dit is voor Anna natuurlijk niet prettig om te ontdekken, maar wel degelijk leerzaam. En als Anna volhoudt – onder aanmoediging van de coach – dan zou ze na een tijdje zomaar kunnen ontdekken dat Anna 2.0 prima in staat is om bij zichzelf te checken of ze ‘ja’ of ‘nee’ wil zeggen en bovendien voet bij stuk te houden als dat nodig is. Ook zal ze merken dat het erbij hoort dat ze zich soms een beetje schuldig voelt, bijna alsof haar gevoelsleven óók nog een beetje moet wennen. Zie je hoeveel inzicht Anna – als onverwachte bonus – opdoet door eerst in actie te komen?

Wie is coach B?

En nu de hamvraag: hoe lukt het coach B om zijn of haar coachee zo snel in beweging te krijgen? Welnu, dat kan op verschillende manieren. In elk geval kan coach B zowel een provocatieve als een oplossingsgerichte coach zijn. Beide typen coaching staan erom bekend dat de coachee heel snel in actie komt en dat er nauwelijks tot geen tijd wordt besteed aan ‘graven in het verleden’ of ‘zoeken naar verklaringen’. En bij beide typen coaching is er een voorkeur voor de aanname: Actie leidt tot inzicht. Een Oplossingsgerichte coach zal die aanname in de praktijk brengen door eerst samen een aantrekkelijke stip aan de horizon te creëren. Wellicht zegt Anna daarover het volgende: ‘Ja, ik zou heel blij zijn als ik wat meer energie zou hebben, meer tijd voor mezelf en meer regie over mijn leven… en ik denk dat ik daarvoor moet leren om mijn grenzen beter te bewaken’. Vervolgens zou de Oplossingsgerichte coach op zoek gaan naar momenten dat dat Anna al een heel klein beetje lukt en stap voor stap dit succes gaan uitbouwen op een manier die bij Anna past.

En nu provocatief…

Een Provocatieve coach heeft exact hetzelfde doel, maar pakt het wat onorthodoxer aan. Die zou Anna misschien uitdagen om in het hier en nu al haar grenzen te gaan bewaken. Misschien door er expres een klein beetje over heen te gaan, maar altijd met een liefdevol plagende basishouding en een ondeugende twinkeling in de ogen. Dat zou zo kunnen klinken: ‘Anna voor je verder gaat… Ik merk opeens dat ik wat dorst heb… en eigenlijk ben ik ook heel moe opeens… zou jij even wat water voor mij willen halen in de keuken?’ Als Anna dit doet, dan zal de coach misschien nog een stapje verder gaan, net zo lang tot Anna zegt: ‘Ja, ho eens even! Nu is het genoeg!’ Zo hebben provocatieve coaches in de praktijk al verzoeken gedaan tot: opruimen van bureau’s, verplaatsen van dozen, vertellen van een goede mop, etc. Het mooie hiervan is dat de coachee op speelse wijze in het hier-en-nu wordt verleid tot een informeel rollenspel. Voor hij of zij het doorheeft is ‘de oefening’ voorbij en is het succes al behaald.

“Dit gesprek mag wel op Youtube, toch?” 

Onlangs coachte ik een man die graag wat assertiever wilde worden en met wie ik eerder ook al provocatief had gewerkt. Laten we hem Thomas noemen. Toevallig was het zo dat ik meteen na hem nog een coachee had, met wie ik de afspraak had dat ik de sessie mocht opnemen op video. Daarom stonden de camera en lampen al klaar, vol gericht op zijn stoel. Toen Thomas binnen kwam en verbaasd naar de camera keek, antwoordde ik doodleuk: ‘Oh, ja, ik wilde ons gesprek  even op nemen… Voor op Youtube… Marketing enzo… Dat vind je wel goed, toch?’ Tot mijn verbazing vond hij het nog  goed ook, terwijl het natuurlijk niet in de haak was wat ik deed. Daarom ging ik nog een stapje verder: ‘Ok, zei ik, maar dan moet je wel een heel gewillige coachee spelen… Anders is het natuurlijk geen goede reclame voor mij…’ Het duurde even, maar uiteindelijk kwam hij – gelukkig – in verzet en zei: ‘Ja eh, sorry, hoor, maar eh… het gaat hier toch om mij?’ Pas toen ik met een knipoog zei dat ik dat wel een beetje egoïstisch van hem vond viel er een kwartje bij hem. Achteraf zei hij dat hij deze ‘real-life oefening’ erg leerzaam vond. En natuurlijk heb ik geen opnames op Youtube gezet.

Absurde verklaringen

Zowel bij Oplossingsgericht als bij provocatief coachen stimuleer je enorm het creatieve denkvermogen van de coachee. Bij Oplossingsgericht coachen doe je dat onder andere door de coachee in een ontspannen en optimistische stemming te brengen, te onderzoeken wat al werkt en hier creatief op voort te bouwen. De provocatieve coach doet het ook hier nogal onorthodox, namelijk door allerlei verklaringen en oplossingen voor het probleem te geven, maar… alléén absurde! Dit werkt het beste als de coachee ook vraagt om een verklaring of oplossing. Hij krijgt dus wat-ie vraagt, alleen net een beetje anders. Gek genoeg heeft dit vaak een soort brainstorm-effect op de coachee: die komt zelf op nieuwe, creatieve oplossingen.

Bij coachees die assertiever willen worden, zoals Anna of Thomas, zou je bijvoorbeeld kunnen denken aan speels-absurde-verklaringen-met-knipoog, zoals:

• ‘Het is vast je spirituele karma om gewoon heel erg dienend door het leven te gaan… Dat is toch prachtig!’
• ‘Waarschijnlijk ben jij al heel pleasend en onderdanig geboren… Heb je ooit gehoord dat je als baby al zelf je luiers probeerde te wassen? En liever de fles had dan borstvoeding om je moeder te ontzien?’
• ‘In een vorig leven was jij vast een hele gemene grootgrondbezitter die zijn onderdanen afbeulde… en in dit leven moet je daarvoor boeten…  pech voor jou, maar wel heel rechtvaardig!’

Absurde oplossingen

Doordat de verklaringen zo absurd zijn, komt je coachee vaak snel tot het inzicht dat-ie zo niet verder gaat komen. En bijna als vanzelf dient dan de vraag naar een oplossing zich aan. Ook die kan hij krijgen, maar uiteraard wel met een knipoog:

• ‘Zeg gewoon standaard: het spijt me, maar dat doe ik nooit op donderdag. Zo hoef je alleen maar te onthouden welke dag van de week het is… Dat kan zelfs zo iemand als jij!’
• ‘Eet de hele dag cup-a-soup en roep steeds als iemand je kamer binnenkomt: ‘Nú even niet!’
• ‘Maak een T-shirt met de tekst: ‘Zie ik er soms uit als een pleasende, onderdanige sukkel?’

Op de één of andere wonderlijk wijze triggert dit vaak een gezonde reactie bij de coachee: ‘Wat een onzin! Dan kan ik nog beter gewoon rustig en duidelijk ‘nee’ zeggen… Of aangeven dat ik er even over na wil denken!

Hierop kun jij als coach weer reageren met: ‘Ja, zeg, als het zo makkelijk was… Dan had je het al gedaan… Dus eh… dat kun jij toch niet!’. Hier ga je mee door totdat de tijd op is of de coachee zegt: ‘Genoeg van die onzin! Ik zal je bewijzen dat ik prima voor mezelf kan opkomen!’

Waarop jij als coach kunt zeggen: ‘Nou.. ik moet het nog zien, maar vooruit… Op hoop van zegen dan maar!’

Meer weten over Provocatief coachen? Kijk eens hier.

Meer weten over Oplossingsgericht coachen? Kijk eens hier.

Wil je reageren op deze blog? Laat hieronder een comment achter!

Vond je deze blog leuk of nuttig? Please share!