Ooit coachte ik een zeer intelligente en verzorgd uitziende, homoseksuele man. Laten we hem ‘Jack’ noemen. Jack vertelde dat hij graag een vriend wilde, maar eigenlijk niet bereid was om daar moeite voor te doen – met als resultaat dat hij nu al jaren alleen was. Aanvankelijk vond hij dat prima, maar nu hij ouder werd, begon hij hier toch wel moeite mee te krijgen. Hij had gezien dat ik als provocatief coach actief was en had me hier speciaal op uitgekozen: ‘Ik wil graag een stevige aanpak, want dat softe gedoe werkt toch niet bij mij’. Ik vond het wel een mooie uitdaging, dus ik stelde voor om op korte termijn af te spreken in het Coachhuis.
Als je mij kent, dan weet je hoe belangrijk ik het vind om evidence-based te coachen. Er wordt namelijk nog veel te vaak ineffectief gecoacht: achterhaalde psychologische ideeën, eenzijdige kennisoverdracht, ineffectieve vragen stellen, oordelen, ongevraagd adviseren, de reparatiereflex…
Soms zie ik mensen zelfs dingen doen waarvan ik weet dat ze averechts werken en dat is jammer, want het gaat wel over mensenlevens en de wetenschap heeft inmiddels méér dan genoeg bewijs in handen om ons te informeren over ‘wat werkt’ in coaching.
Begin dit jaar verscheen bijvoorbeeld het mooi vormgegeven en inhoudelijk sterke boek Evidence-based coachen. Geschreven door de psychologen Pieternel Dijkstra en Eefje Rondeel
Hierin worden beknopt vier methoden beschreven, waarvan wij er in drie training geven: Motiverende gespreksvoering, Oplossingsgericht coachen, Acceptance and Commitment Therapy (ACT).
In het voorwoord van dit boek staat echter:
‘Andere methoden, zoals provocatief coachen, komen niet aan bod in dit boek. Dat wil niet zeggen dat deze in de praktijk niet zouden werken, maar wel dat er nog niet voldoende empirisch bewijs bestaat voor de effectiviteit ervan’.
Ik ben het uiteraard volledig eens met beide auteurs en toch ben ik óók een enorme fan van Provocatief coachen… Hoe leg ik dat uit? Ik heb daar drie goede redenen voor:
Provocatief coachen was mijn eerste grote liefde…
Laat ik heel eerlijk beginnen: Provocatief coachen is mijn eerste grote liefde op coachgebied… Ik leerde haar kennen vóór de andere genoemde methoden. En je weet wat ze zeggen: je eerste liefde vergeet je nooit meer.
Ten tweede geloof ik niet dat er een methode bestaat die altijd en overal de beste keuze is. Ik geloof sterk in ‘the right tool for the job’. In het verleden heb ik vaak mee gemaakt dat ik niet verder kwam met één van de genoemde methoden en dat het een provocatieve interventie was die de boel weer losmaakte.
Ten derde ben ik ervan overtuigd dat óók als je al effectief coacht, je enorm je mindset en toolbox kunt verrijken met een gezonde dosis provocatieve psychologie. Al is het maar om ook zelf als coach veerkrachtiger te worden en minder bang om fouten te maken.
Andersom geloof ik dat provocatieve coaches nog effectiever worden als ze de werkzame elementen van de genoemde evidence-based methoden leren kennen en inzetten. De verschillen zijn namelijk niet zo groot als ze soms lijken.
Provocare, latijn voor: ‘naar voren roepen’
Alle genoemde methoden hebben namelijk wortels in de humanistische psychologie en met name in het werk van Carl Rogers. Ook al lijkt het niet altijd zo: óók een provocatieve coach werkt – als het goed is – vanuit onvoorwaardelijke acceptatie van de coachee als persoon. Een andere mooie overeenkomst vinden we in het woord provocare dat latijn is voor ‘naar voren roepen’, oftewel: ontlokken. Bij alle genoemde methoden gaan we ervan uit dat alles wat de coachee nodig heeft om te veranderen al in hem of haar aanwezig is: motivatie, wijsheid, kracht, creativiteit, de mogelijkheid om dingen te leren. Dit alles geldt zeker ook voor provocatieve coaching, alleen vindt het ontlokken op andere wijze plaats: niet zo zeer door vragen te stellen, maar door de coachee liefdevol te plagen en humorvol uit te dagen.
Ik neem je graag mee naar mijn eerste gesprek met Jack om je te laten zien hoe bijna als vanzelf de werkzame elementen van de genoemde evidence-based methoden in het gesprek naar voren kwamen.
(NB: Moeilijk in geschreven tekst over te brengen, maar wel essentieel is dat je als provocatief coach altijd werkt vanuit de magische mix van warm contact, humor en uitdaging. Als het goed is, kan de coachee dit voelen en vaak ook zien aan de twinkeling in je ogen.)
Zo te horen ben jij het best bewaarde geheim van de gay-scene…
Bij motiverende gespreksvoering streef je ernaar om verandertaal te ontlokken, zodat de coachee zichzelf overtuigt van de noodzaak tot verandering. Verandertaal betreft dus alle uitingen van de coachee die pleiten vóór verandering of tegen de huidige gang van zaken.
Nadat ik met Jack had kennis gemaakt en er een prettig en ontspannen contact was ontstaan legde ik nog eens kort uit wat je van provocatieve coaching mag verwachten. ‘Dat is precies wat ik zoek’, antwoordde hij. Snel checkte ik bij mezelf of ik onvoorwaardelijke acceptatie voor deze man kon opbrengen. Dat lukte prima, dus nu kon ik aan de slag!
Mijn eerste provocatieve interventie klonk als volgt:
‘Zo te horen ben jij gewoon het best bewaarde geheim van de gay-scene. Ze moeten jou echt komen zoeken. En jij verstopt je niet in een darkroom, maar gewoon in je designappartement. Dat is nog eens playing hard to get.’ Daarop zei hij: ‘Ja, ja, stop maar. Ik weet het: ik moet eropuit als ik iemand wil vinden. Op deze manier wordt ik eenzaam oud en dat lijkt me geen fijn perspectief…’
Zie je de verandertaal ontstaan?
Vervolgens hemelde ik de ‘voordelen’ op van het kluizenaarsbestaan en werd hij op zijn beurt steeds stelliger in zijn uitspraken dat hij nu toch écht in actie moest komen.
Misschien kunnen we een soort Expedition Jack organiseren!
Als oplossingsgericht coach streef je ernaar dat de coachee zelf een aantrekkelijk en haalbaar doel verwoordt en vervolgens hardop nadenkt over oplossingen, mogelijkheden, positieve uitzonderingen, dingen die al werken, hoopgevende signalen, kleine stappen, etc. Een prachtige methode, maar wat doe je als de coachee steeds een oplossing van jou wil horen? Een provocatieve manier om hiermee om te gaan is dat je de coachee geeft waar hij om vraagt, maar dan net even anders: je biedt dan wel oplossingen aan, maar alléén absurde…
Dit heeft vaak het effect van een brainstorm en zorgt er voor dat de coachee zelf met realistische oplossingen komt.
Zo opperde ik in het gesprek met Jack:
‘Misschien kunnen we een soort ‘Expedition Jack’ organiseren, waarbij we jou verstoppen op een onbewoond tropisch eiland, en dat knappe BN’ers dan allerlei moeilijke opdrachten moeten doen om uiteindelijk jou als prijs te kunnen winnen. Dat zou nog weleens een kijkcijferkanon kunnen worden ook! Wat zeg je van dit fantastische idee?’
Hierop antwoordde hij: ‘Wat een onzin. Dan kan ik nog beter gewoon een leuke contactadvertentie plaatsen.’
Ik: ‘Ja, maar wat als er niemand op reageert?’
Hij: ‘Ja, dat is dus mijn angst… Misschien moet ik iets gaan doen waarbij ik op een ontspannen manier nieuwe mannen leer kennen…’
Ik: ‘Dat klinkt leuk, maar heb je dat wel in je?
Hij; ‘Rotzak! Natuurlijk heb ik dat in me! In mijn werk doe ik niet anders!’
Zie je de oplossingen en het toenemende zelfvertrouwen? Zo verkenden we verschillende mogelijke oplossingen. En toch ontbrak er nog iets…
‘Waarschijnlijk moet ik aanvaarden dat liefde niet bestaat zonder pijn…’
Je kent vast wel de beroemde Serenity Prayer: “Geef mij de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik kan veranderen, en de wijsheid om het verschil hiertussen te zien.”
Zowel bij ACT als bij provocatief coachen stimuleer je dat mensen veranderen wat ze niet kunnen accepteren en accepteren wat ze niet kunnen veranderen. Welke keuze ze daarbij maken is uiteraard aan hen; jij bent hier slechts de gids.
Als provocatief coach kun je dit doen door op uitdagende wijze te stellen dat een probleem volstrekt onoplosbaar is en vervolgens de coachee met een twinkeling in je ogen aankijken. Het is heel wonderlijk wat er dan gebeurt. De ene coachee legt zich erbij neer en zegt: ‘Tsja, misschien moet ik inderdaad accepteren dat dit bij mijn leven hoort… En de andere coachee veert op en reageert met vechtlust: ‘dat zullen we nog wel eens zien!’ En soms gebeurt er iets nog mooiers: de coachee ‘vindt de wijsheid om het verschil te zien’:
Ik: ‘Ja, Jack, als het zo makkelijk was, dan had je dat natuurlijk al lang gedaan! Nee hoor, ik vrees dat jij gewoon eenzaam en alleen oud zult worden. Ik denk dat je dat gewoon zult moeten accepteren… (twinkel, twinkel)’
Jack (hoofdschuddend): ‘Nee… Nee, dat kan ik niet accepteren. Ik denk dat het probleem dieper ligt… Waarschijnlijk kan ik gewoon heel slecht omgaan met afwijzing… Ik moet er niet aan denken dat ik naar een leuke man uitreik en dat hij mij afwijst… Maar ja, kennelijk hoort dat er bij… Waarschijnlijk moet ik aanvaarden dat liefde niet bestaat zonder pijn…’
Zie je de wijsheid ontstaan? En het mooie is: die komt hier van de coachee en niet van de coach!
Hopelijk heb ik je met deze blog geïnspireerd om wat vaker de magische mix van warm contact, humor en uitdaging in te zetten!
Oh ja, je wilt natuurlijk weten hoe het met Jack afliep… Toen we de coaching afrondden had hij verschillende dates gehad. Zijn grote liefde had hij nog niet ontmoet, maar wel had hij zijn grootste angst (die voor afwijzing) inmiddels voldoende overwonnen om verder te gaan op het ingeslagen pad…
Wil je meer leren over Provocatief Coachen?
Neem dan een kijkje bij onze training Provocatief Coachen Light. Deze training is een blended traject van drie live dagen + een online training die je vooraf en tijdens het traject kunt volgen. Uniek aan deze training is dat je de werkzame elementen van onze drie evidence-based methoden (Motiverende Gespreksvoering, Oplossingsgericht Coachen en Coachen met ACT) gaat leren inzetten vanuit een houding van Humor, Warmte en Uitdaging.
Wil jij meer leren over Motiverende gespreksvoering?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Wil jij meer leren over Oplossingsgericht coachen?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Wil jij meer leren over Acceptatie en Commitment Therapie (ACT)?
Kijk dan hier voor het boek, hier voor de online training en hier voor de driedaagse Basistraining.
Maandagse maak de wereld mooier mails
Wil je soortgelijke content als hierboven wekelijks in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in en ontvang iedere maandag een kraak-verse ‘Maandagse maak de wereld mooier mail’ in je inbox. Deze unieke nieuwsbrief wordt door > 5000 mensen gelezen. Zo krijg je elke maandag een dosis nieuwe inspiratie met soms bemoedigende woorden, soms iets prikkelends en vaak iets vermakelijks. En telkens weer is het doel om jou nog veerkrachtiger en effectiever te maken als coachende professional (M/V/NB).
Ontwikkel in je zelf eerst die bijzondere basishouding bestaande uit warm contact, humor en uitdaging. Als één van de drie ontbreekt, dan is het geen provocatieve coaching. Ga dus eens na welke je al makkelijk afgaat en welke je eventueel nog verder kunt ontwikkelen of oproepen bij jezelf. Het helpt trouwens ook enorm als je vertrouwen hebt in de (veer)kracht en innerlijke wijsheid van je coachee!
Coach: Je partner vind dat je niet goed luistert… ‘Nou en? Wat is daar mis mee? Dat is wat partners doen! Die kletsen de oren van je hoofd, terwijl jij naar de wedstrijd probeert te kijken!
Coach: Actief luisteren? Nou, dan weet ik wel wat! De coach springt op en doet voor: Je loopt gewoon heel actief, sluipend door het huis. Klaar voor de jacht of de aanval.